هدایت الکتریکی آب نشان دهنده یون های موجود در آب می باشد . زیرا یون ها جریان الکتریسته را هدایت می کنند. یون های منفی به طرف قطب مثبت ویون های مثبت به طرف قطب منفی حرکت می کنند. هدایت الکتریکی آب خالص بسیار کم می باشد و با افزایش غلظت یون ها افزایش می یابد.
هدایت ویژه آب ، شاخص قابلیت آن در هدایت یک جریان الکتریکی است و از این نظر که قابلیت هدایت الکتریکی ویژ، نسبت معین و مستقیمی با TDS و مواد محلول موجود در آب دارد، لذا اندازه گیری آن به‌منظور کنترل کیفیت آب از اهمیت زیادی برخوردار است.
هدایت ویژه با عکس مقاومت الکتریکی نسبت مستقیمی دارد. آب خالص دارای مقاومت بالای الکتریکی و هدایت ویژه پایین می‌باشد. واحد هدایت الکتریکی در سیستم SI، زیمنس می‌باشد. هدایت الکتریکی محلول ها از جمله آب با استفاده از تکنیک هدایت سنجی که یکی از روش های شیمی فیزیکی آنالیز است اندازه گیری می شود.
دستگاه های اندازه گیری
جهت اندازه گیری میزان هدایت الکتریکی امروزه از وسایل و لوازمی استفاده می گردد که به طور کلی شامل دو قسمت الکترودهای هدایت سنجی و دستگاه های هدایت سنجی(ثبات) می باشد.
سنجش ضریب هدایت الکتریکی
ضریب هدایت(رسانایی) پارامتری است که در مورد میزان غلظت و فعالیت یون ها در محلول استفاده می شود. شوری زیاد، اسیدی یا بازی بودن محلول، ضریب هدایت را زیادتر می کند.واحد هدایت الکتریکی ،اغلب می باشد. مقیاس محلول های آبی، با آب خالص با هدایت الکتریکی 0.05(دمای 25 / 77) سنجیده می شود. نمودار 1 تقسیم بندی آّب ها را بر اساس میزان هدایت الکتریکی نشان می دهد
نمودار1- تقسیم بندی آب ها بر اساس هدایت الکتریکی (www.wtw.com)
سنجش الکتریکی برای کاربردهایی از قبیل تولید آب های کاملاً خالص یا تعیین شوری آب استفاده می شود
تاثیر برخی عوامل در هدایت الکتریکی آب
1- تاثیر یون های هیدروکسید در هدایت الکتریکی آب
وجود یون های هیدروکسید در نمونه‌های قلیایی ، باعث ایجاد خطا شده ، قابلیت هدایت را بطور غیر منتظره بالا می‌برد.
2- تاثیر گازهای محلول در هدایت الکتریکی آب
در صنعت آب، گاهی با آب های بسیار خالص روبرو هستیم که در آنها نیازی به خنثی سازی آب نیست، اما در این آب ها علاوه بر وجود یون های مربوط به نمک های محلول ، گازهای محلول در آب نیز در مقدار قابلیت هدایت الکتریکی تاثیر دارند.
3- تاثیر دما در هدایت الکتریکی آب
هدایت الکتریکی خود تابعی از دماست و اگر دمای نمونه‌های مورد آزمایش در محدوده 20 یا 25 درجه سانتی‌گراد نباشد، تصحیح های لازم در مقدار اندازه گیری شده ، با توجه به ضریب دمای مربوطه انجام می‌گیرد.
4- تاثیر شوری بر هدایت الکتریکی آب
مقدارشوری عبارت است از مجموع جرم کلیه مواد جامد دریک کیلوگرم آب دریا در حالیکه کربناتها به اکسید تبدیل شده, برومورها و یدورها به وسیله معادل کلرخود، جایگزین شده ومواد آلی اکسید شده باشند. قابلیت رسانایی یا هدایت الکتریکی آب با افزایش شوری، افزایش می یابد
بنابراین، با استفاده از یک دستگاه رسانایی سنج می توان میزان هدایت الکتریکی آب را اندازه گرفت.
محاسبه TDS (مجموع مواد محلول در آب) با استفاده از هدایت الکتریکی
بین TDS آب های سطحی و چاه ها (آب نهری) و هدایت الکتریکی ویژه (EC) رابطه تجربی به صورت زیر وجود دارد. TDSPPM = EC(µs/Cm) × (0/63~0/7)
این رابطه برای محاسبه TDS آبهای صنعتی به صورت زیر اصلاح می‌شود:
TDSPPM = EC(µs/Cm) × (~0/9)
البته در برخی از متون علمی جدول هایی وجود دارد که به کمک آنها می‌توان مقدار TDS را بطور مستقیم بر اساس قابلیت هدایت الکتریکی آب بدست آورد.
میزان TDSدر آب های آشامیدنی بهتر است کمتر از ppm500باشد. اما کمی بیش از ppm500 هم اشکال اساسی ایجاد نمی‌کند.
EC مناسب جهت ماهیان سردابی و گرمابی
هدایت الکتریکی مناسب جهت پرورش ماهی قزل الا حدود 430 میکروموس بر سانتی متر مربع است.(ارجمندی و همکاران،1385)
EC یا هدایت الکتریکی آب بیانگر املاح محلول در آن است.EC حدود 2000 میکروموس بر سانتی متر مربع برای پرورش کپور ماهیان بسیار مناسب است ولی اگر EC آب استخر تا 5000 میکروموس نیز برسد اثرات سوء چندانی ندارد.(قناعت پرست و همکاران،1380)
منابع :
1-انتظاری محمد حسن، روحانی بسطامی طاهره، عامل بشارتی جعفر، 1386. کاهش هدایت الکتریکی آب به کمک امواج فرا صوت.
2 - ارجمندی رضا، کرباسی عبدالرضا، موگویی رکسانا، 1385.بررسی اثرات زیست محیطی آبزی پروری در ایران.
3 - کلئود ای. بوید، مترجم: ولی الهی جلال1385. راهنمای تحقیق در مدیریت کیفیت آب در پرورش آبزیان. دانشگاه شهید بهشتی.
4- قناعت پرست، فرحجود، طلوعی، هدایت، درویشی، موسوی، مجدی نسب، خمیرانی،1380. پرورش ماهیان گرمابی(عمومی) معاونت تکثیر و پرورش آبزیان-اداره کل آموزش و ترویج.
5 - نگاهی به تالاب بین المللی شادگان،1387. اداره کل حفاظت محیط زیست استان خوزستان.
6- Chervinski,J., 1983.Salinity tolerance of the mosquito fish,
Gambusia affinis. Journal of Fish Biology.
7- Lam,T.j&sharma,R.1985:Effect of salinity and thyroxine on larval survival,growth and development in the carp,Cyprinus carpio.Aquaculture.
8- www. m2t.blogfa.com
9- www.wtw.com
10- www.njavan.ir
11- www.aqua-quest.i