تاریخچه
1 - بهره برداری از سواحل جنوبی دریای خرز به صورت اجاره ای - سالانه از سال 1219 شمسی ( زمان سلطنت محمد شاه قاجار) آغاز شد. این نظام حقوقی در بهره برداری به مدت 80 سال تا 1299 شمسی ادامه داشته است. تا زمان محمد شاه, حاکمان هر منطقه به میل خود رودخانه ها و دریا را به اتباع روسیه اجاره می دادند. اما از سال 1215 هجری شمسی این اختیار با فرمان محمد شاه لغو شد.
2 - در سال 1306 هجری شمسی بین دولت های ایران و شوروی سابق پیمانی جهت تاسیس شرکت مختلط برای صید ماهی در سواحل جنوب دریای مازندران منعقد شد و سایر رودخانه های داخلی در اختیار وزارت دارائی قرار گرفت که به طور سالانه از طریق مزایده اجاره داده می شد.
3 - در سال 1332 هجری شمسی شرکت شیلات توسط دکتر محمدمصدق ، نخست‌وزیر وقت ، ملی اعلام گردید و به عنوان شیلات ایران نامگذاری شد. این تشکیلات اولین ساختار سازمانی رسمی ماهیگیری کشور بود و به همین دلیل شیلات ایران نامیده شد.
4 - تا سال 1332{اعلام ملی شدن شیلات} فعالیتهای شیلات براساس قراردادهای ایران و روسیه انجام و رودخانه های شمال نیز تحت اختیار وزارت دارایی بوده و از طریق مزایده واگذار می شدند.
5 - با تشکیل وزارت منابع طبیعی در دی ماه 1346 شیلات ایران به این وزارتخانه وابسته شد و بعد از انحلال وزارتخانه مذکور امور شیلات به وظایف وزارت کشاورزی افزوده گردید.
6 - نخستین آئین نامه صید در دریای خزر در سال 1332 پس از ملی شدن شرکت شیلات ایران تدوین و اجرا گردید که عمدتاً مشتمل بر تعیین فصول مجاز و ممنوعه صید و تعیین مناطق مجاز صیادی بود.
7 - اولین فعالیت دولتی در زمینه آبزیان با همکاری پروفسور بلگواد دانمارکی در سال 1316 هجری شمسی بر روی ماهیان جنوب انجام شد. درسال 1328 این کار توسط دکتر پطرسن دانمارکی ادامه یافت.
8 - طی سالهای 1334 تا 1335 هجری شمسی یک شرکت ژاپنی مطالعاتی را در خصوص توسعه ماهیگیری جنوب در خصوص انواع آبزیان خلیج فارس به ویژه ماهی و میگو انجام داد و در نتیجه مشخص شد بهره برداری از منابع آبزی خلیج فارس در تمام مدت سال امکان پذیر است. در سال 1335 سازمان برنامه و بودجه شرکت ماهیگیری خلیج فارس را با مشارکت ژاپنی ها تحت عنوان " ماهیگیری خلیج فارس " تاسیس گردید که ژاپن سهامدار آن بود سپس در سال 1336 تمامی سهام این شرکت به سازمان برنامه انتقال یافت.
9 - در شهریور 1340 در اجرای قانون شیلات ایران و تقاضای وزارت دارایی و موافقت سازمان برنامه و تصویب هئیت دولت, این شرکت به شیلات منتقل و در نهایت منجر به تشکیل شرکت سهامی شیلات جنوب به سهامداری وزارت دارایی, وزارت جنگ, شیر خورشید سرخ و بانک تعاون کشاورزی در سال 1342 گردید..
شرکت سهامی شیلات جنوب با مشارکت تعدادی از وزارتخانه ها و سازمانهای دولتی تاسیس و با ایجاد ناوگان صیادی و چندین اسکله و مجتمع عمل آوری شیلاتی در جهت گسترش فعالیتهای صیادی اقدام نمود.
10 - در سال 1343 نخستین آئین نامه صید در رابطه با فعالیتهای صیادی در جنوب کشور ( خلیج فارس و دریای عمان و رودخانه های تابعه) مشتمل بر محدودیت های فصلی, مکانی و ابزاری تدوین یافت.
10 - اولین بار در سال 1301 تولید و رها سازی 3 میلیون قطعه بچه ماهی جهت رها سازی در دریای مازندران انجام شد.
11 - طی سالهای 1347 تا 1350 جهت حفظ ذخایر با ارزش ماهیان خاویاری و تکثیر و پرورش کپور ماهیان, کارگاه تکثیر و پرورش ماهیان سد سنگسر و ایستگاه تکثیر و پرورش پل آستانه تاسیس شد.
12 - پس از انقلاب اسلامی با ادغام شرکت های شمال و جنوب و تشکیل شرکت سهامی شیلات ایران تحت پوشش وزارت کشاورزی حوزه نظارت و فعالیت دولت به تمامی جنبه های شیلاتی کشور از جمله آبهای داخلی و تکثیر و پرورش آبزیان گسترش یافت.
13 - در سال 1361 بر اساس مصوبه شورای انقلاب شرکتهای شیلات شمال و جنوب ادغام شده در معاونت امور شیلات و آبزیان وزارت کشاورزی , با نام شرکت سهامی شیلات ایران تشکیل گردید.
14 - در شهریور ماه سال 1367 به پیشنهاد سران سه قوه و موافقت رهبر کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی ( ره ) شرکت سهامی شیلات ایران از وزارت کشاورزی منتزع و به وزارت جهاد سازندگی الحاق گردید.
15 - سازمان تحقیقات شیلات ایران در سال1369 تشکیل شد.
16 - قانون حفاظت و بهره برداری از منابع آبزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 14 / 6 / 1374 در مجلس شورای اسلامی تصویب شد و در تاریخ 22 / 6 / 1374 به تایید شورای نگهبان رسید.
17 - آئین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهره برداری از منابع آبزی جمهوری اسلامی ایران نیز در تاریخ 25 / 2 / 1378 هیات وزیران به تصویب رسید.
18 - در تاریخ 24 اردیبهشت ماه 1372 موسسه تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری دکتر دادمان توسط آقای هاشمی رفسنجانی افتتاح شد.
19 - در سال 1374 نام سازمان تحقیقات و آموزش شیلات ایران به موسسه تحقیقات شیلات ایران تغییر یافت.
20 - تشکیل وزارت جهاد کشاورزی از ادغام دو وزارتخانه کشاورزی و جهاد سازندگی در سال 1379 و قرار گرفتن شیلات ایران در وزارتخانه جدید
21 - انتزاع موسسه تحقیقات شیلات در سال 1381 از شرکت سهامی شیلات ایران منتزع و به سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی الحاق شد.
22 - اساسنامه موسسه تحقیقات شیلات ایران توسط شورای گسترس آموزش عالی در تاریخ 1 / 12 / 1381 به تصویب رسید.
23 - و بالاخره تصویب قانونی مشتمل بر ماده واحده و ده تبصره در تاریخ 30 / 2 / 1383 توسط نمایندگان دوره ششم مجلس شورای اسلامی و تائید شورای نگهبان مورخ 9 / 3 / 1383 شرکت سهامی شیلات ایران به " سازمان شیلات ایران" تغییر یافت. بر اساس این قانون, شیلات که همچنان از مجموعه های وزارت جهاد کشاورزی محسوب خواهد شد از تاریخ 1 / 1 / 1384 به صورت سازمان اداره می شود. رئیس سازمان توسط وزیر جهاد کشاورزی منصوب و به عنوان معاون وزیر خواهد بود.
اهداف و وظایف اساسی
الف – هدف
هدف در شمال, برای صید ماهی و تهیه محصولات مربوط به صنعت ماهی و حفظ و ازدیاد نسل ماهی و ایجاد کارخانجات و هر گونه امور بازرگانی و معاملات مجاز مربوط به صنعت ماهی در حوزه دریای خزر و در جنوب. بهره برداری از محصولات دریائی خلیج فارس و دریای عمان و رودخانه های ساحلی جنوب و صید آبزیان و سایر موجودات و محصولات دریایی و تکثیر و پرورش و همچنین توزیع و فروش و مصرف و یا تبدیل محصولات مزبور در داخل کشور و یا صدور آن به خارج از کشور و کوشش به بهبود وضع اقتصادی و عمرانی و ایجاد و تصویب شرکتهای تعاونی صید و همچنین کمک به صیادان محلی و هر گونه مناسبتهای اجتماعی دیگر در حدود قانون تاسیس شرکت شیلات ایران و سایر قوانین و مصوب در امور شیلات شمال و جنوب
ب – وظایف اساسی
1– وظایف زیر بنائی
- انجام تحقیقات علمی پیرامون حیات آبزیان, گونه های مختلف آبزیان قابل برداشت, میزان منابع و ذخایر آبزیان در آبهای حوزه فعالیت “ شیلات“ و تحقیقات پیرامون حفاظت از منابع و ذخایر آبزیان موجود در آبهای دریای عمان و خلیج فارس و دریای خزر و مردابها, رودگاهها, خلیج ها, مصب ها و رودخانه های مربوط به دریای مذکور, صید و روشهای آن, تکثیر مصنوعی و پرورش آبزیان, عمل آوری شیلاتی, آلات و ادوات صیادی, تاسیسات شیلاتی و سایر موارد مربوطه
- انجام تحقیقات به منظور رشد و گسترش حرفه صیادی و بهبود وضع مردم و مستضعفی که از دیر باز به این حرفه اشتغال داشته اند
- ایجاد صنعت مستقل شیلاتی با رعایت وظایف سایر وزارتخانه ها
- تبدیل حوزه آبهای داخلی, دریای سرزمینی و منطقه انحصاری اقتصادی به مرکز عمده فعالیتهای تولیدی, اقتصادی و صیادی
- انجام اقدامات لازم جهت تربیت متخصصین متعهد کار آمد در کلیه زمینه های فعالیت موضوع این اساسنامه
- ارائه آموزش های ترویجی علوم و صنایع مختلف شیلاتی جهت رشد فعالیتهای شیلاتی بخش های سه گانه اقتصادی ( دولتی, تعاونی و خصوصی)
- تاسیس, توسعه و نگهداری بنادر شیلاتی با رعایت وظایف سایر وزارتخانه ها
- تکثیر ذخایر و منابع آبزیان قابل مصرف در آبهای موضوع بند “ الف“ ماده 3 اساسنامه
- آبزیدار کردن اقتصادی آبهای موضوع بند “ الف” ماده 3 اساسنامه
- انجام کلیه اقدامات لازم جهت حفاظت و حراست از منابع آبزیان آبهای دریای عمان, خلیج فارس, دریای خزر, مردابها, رودگاهها, خلیجها, مصبها و رودخانه های مربوط به دریای مذکور با رعایت موازین قانونی
- انجام تعهدات لازم برای افزایش توان صیادی مردمی که به حرفه صیادی مشغولند. منجمله اقدام در جهت تامین رفاه صیادان, بیمه شخص و آلات و ادوات صیادی
- اولویت دادن به ساکنین محروم سواحل و کناره های عرصه موضوع بند “ الف“ ماده 3 اساسنامه و تشکل فعالیتهای پراکنده صیادی در قالب تعاونیهای خدماتی و تولیدی و ارائه خدمات لازم به آنها
- رشد و گسترش میزان صید در حوزه آبهای موضوع ماده 3 اساسنامه, افزایش سطح تولید محصولات شیلاتی و توسعه متناسب تاسیسات شیلاتی به منظور تامین بخشی از نیازهای غذائی, کشاورزی, صنعتی, دارویی و ارزی کشور
- انجام امور مربوط به واردات آلات و ادوات و شناورهای صیادی جهت ارائه به صیادان کشور
2– وظایف اجرایی
- اقدام به صید در آبهای موضوع ماده 3 و نظارت و هدایت کلیه فعالیتهای صیادی در آبهای مزبور به تولید فراورده های شیلاتی و نظارت و هدایت کلیه فعالیتهای مربوط به عمل آوری شیلاتی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی
- اقدام به هر گونه امور بازرگانی از جمله خرید, توزیع, فروش محصولات و فراورده های شیلاتی در داخل و خارج از کشور و نظارت و هدایت آن توسط اشخاص حقیقی و حقوقی
- انجام کلیه امور مربوط به واردات و صادرات محصولات و فراورده های شیلاتی در چهار چوب قوانین مربوطه
- اقدام به تکثیر و آبزیدار کردن اقتصادی و نظارت و هدایت کلیه فعالیتهای مربوط توسط اشخاص حقیقی و حقوقی
- انجام کارهای تحقیقات کاربردی, مطالعات اجرایی و آموزشهای عملی که مستقیماً در افزایش تولید. صید و فعالیتهای “ شیلات“ در کوتاه مدت اثر می گذارند