انواع کپور ماهیان پرورشی مناسب استخرهای ذخیره آب کشاورزی :

1-  کپور معمولی   COMMON CARP

2 - کپور علفخوار  GRASS CARP 

بطور کلی پرورش کپور ماهیان بصورت توأم در استخرهای خاکی صورت می گیرد که باعث استفاده از کل سطوح غذایی موجود در استخر می شود .

1) کپور معمولی : از ماهیانی است که بعلت داشتن گوشت و قیمت مناسب در سراسر دنیا پرورش داده می شود . نژاد پرورشی این ماهی دارای بدنی پهن و گوشتی تر از نوع وحشی است . دستگاه گوارش آن نسبتاً ساده و فاقد معده مشخص است ، این ماهی همه چیز خوار و عمدتاً از جانوران کف زی ، گیاهان ، مواد غذایی پوسیده بستر و داخل گل تغذیه می کند . مناسب ترین دما جهت رشد این ماهی 25 درجه سانتی گراد است .

 2) کپور علفخوار : این ماهی عمدتاً از گیاهان عالی و جلبک های ریسه ای تغذیه می کنند . تغذیه فعال این ماهی از گیاهان زمانی شروع می شود که طول آن به 3 سانتی متر و بیشتر رسیده باشد . میزان غذای مصرفی این ماهی در هر شبانه روز حدود 40 درصد وزن بدن و ضریب تبدیل غذا به گوشت حدود 30-25 : 1 می باشد یعنی به ازاء 30-25 کیلوگرم غذا ( علوفه ) یک کیلوگرم گوشت تولید می شود . مرز شروع و قطع تغذیه این ماهی بین 12-10 درجه سانتی گراد از اوایل بهار شروع و تا اواخر پاییز خاتمه می یابد . این ماهی گوشت مرغوبی دارد بطوریکه طول آن ممکن است به 5/1 متر و وزن آن به 50 کیلوگرم برسد . این ماهی نقش مفیدی در کنترل گیاهان هرز کف و دیواره های استخر دارد .

کمیت و کیفیت آب برای پرورش ماهی از جمله عمده ترین عوامل مؤثر در مزارع پرورش ماهی است . مهمترین ویژگیهای فیزیکوشیمیایی آب جهت پرورش ماهیان عبارتند از :

PH یا اسیدیته : بهتر است آب مورد استفاده جهت پرورش خنثی تا کمی قلیایی باشد . ( 8-7 = PH ) EC یا هدایت الکتریکی : بیانگر میزان املاح آب است .

 EC مناسب 2000 میکروموس بر سانتی متر مربع ولی تا 5000 میکروموس اثرات سوء چندانی ندارد .

 اکسیژن محلول : آب ورودی استخر بایستی از میزان اکسیژن لازم برخوردار باشد بهترین میزان اکسیژن محلول برای کپور ماهیان 6-5 میلی گرم بر لیتر است هر چند تحمل کپور ماهیان نسبت به کمبود اکسیژن زیاد است ولی مقدار آن نباید از 2 میلی گرم در لیتر کمتر شود . 

نکته : در صورت استفاده از آب چشمه یا چاه ( میزان اکسیژن کم است ) باید 500-100 متر فاصله بین مظهر چشمه یا چاه با استخر باشد تا قبل از ورود فرصت اکسیژن گیری داشته باشد ، یا اینکه بایستی سطح تماس آب با هوا افزایش یابد و از طریق مختلف می توان آنرا هوادهی کرد مانند شکل 1 که نمونه ای از آن است .

 سختی آب : میزان سختی مناسب برای پرورش ماهی 300-100 میلی گرم در لیتر برحسب کربنات کلسیم است .

دما : حداکثر درجه حرارت آب نباید از تحمل کپور ماهیان پرورشی که 30 درجه سانتی گراد است تجاوز نماید مناسب ترین دما 25 درجه سانتی گراد است . آب باید عاری از مواد آلاینده و فلزات سنگین ( فاضلاب کارخانجات ـ شهری و غیره ) باشد . رنگ و بوی آب درحد طبیعی باشد .

آبزیان بمنظور تأمین فعالیتهای زیستی ، رشد و نمو و تولیدمثل احتیاجات غذایی دارند که عادات غذایی آبزیان متنوع است که به دو گروه آن در زیر اشاره می شود .

 1) آبزیان گیاهخوار ( Herbivour ) مثل آمور و فیتوفاگ

 2) آبزیان همه چیز خوار ( Omnivour ) مثل کپور 

علیرغم تقسیم بندی بالا ، اکثر ماهیها در مراحل اولیه رشد و نمو پس از نوزادی ، از موجودات ریز جانوری ( زئوپلانکتون یا پلانکتونهای جانوری ) استفاده می کنند .

 علوفه : مثل یونجه ، شبدر ، سودانگراس و غیره که برای تغذیه آمور استفاده می شود . غلات و پس مانده های آن : مثل جو ، گندم ، ذرت ، انواع سبوس ها  

از غذاهای ترکیبی و فرموله برای ماهیان مذکور نیز استفاده می شود . ترکیب این غذاها توسط افراد مجرب و کارشناس بدست می آید و کارخانجات تولید غذای دام آنرا درست کرده به پرورش دهندگان می فروشند ، ولی بعلت گران بودن آن بیشتر در ماهیان سردآبی استفاده می شود و برای ماهیان گرمآبی مثل کپور ماهیان از غلات و بقایای آن و علوفه استفاده می شود . 

در صورت امکان برای مزارع دارا ی استخرهای ذخیره آب کشاورزی می بایست از انواع غذاهایی مثل ذرت ، گندم ، جو ، کنجاله سویا ، انواع سبوس و علوفه استفاده کرد زیرا غذاهای طبیعی استخرهای بتنی ناچیز بوده رشد ماهیان به تأخیر می افتد که این تأخیر رشد را با انواع غذاهای دستی باید جبران کرد .

غذادهی غیرصحیح در استخرهای بتنی باعث آلودگی سریع آب و بروز تلفات و از طرفی موجب هدر رفتن غذا می شود بهترین شکل غذادهی استفاده از ظروف یا تشتک های پلاستیکی است چون ماهی کپور عادت غذایی کف خوری دارد . 

تعداد ظرفها جهت غذادهی می بایست متناسب با تعداد ماهی و ابعاد استخر باشد بطور مثال در مراحل اولیه به ازاء هر 500 قطعه یک ظرف و از اواسط تا اواخر دوره به ازاء هر 200 قطعه یک ظرف قرار گیرد ، یعنی با افزایش وزن ماهیان باید تعداد ظرف ها افزایش پیدا کند تا غذا به تمام ماهیان برسد . ظروف می بایست در عمق 5/1 – 1 متری استخر قرار داده شوند و عمق ظرف 20 – 10 سانتی متر و حداقل قطر ظرف 50 سانتی متر باشد . در زمان غذادهی استخر باید مملو از آب باشد تا مشکلی برای ماهیان ایجاد نشود . 

برای خروج فضولات می بایست عمل تخلیه استخر از کف صورت گیرد تا فضولات از آن خارج شند . پس از هر بار غذادهی لازم است هر چند ساعت یکبار ظروف غذا را بالا کشید و مصرف غذا توسط ماهیها مورد بازرسی قرار گیرد . 

 شکل شماره 2 : نحوه قرار دادن تشتک محتوی غذا بر روی سکوهای غذادهی

ماهی آمور بخوبی از انواع گیاهان عالی مثل یونجه ، شبدر و سایر علوفه های خوش خوراک دامی تغذیه می کند . می بایست برای مراحل اولیه پرورش از علوفه ترد و تازه که قابلیت هضم و جذب بیشتری دارند استفاده کرد به منظور تغذیه این ماهی معمولاً علوفه ها را در سطح آب در قابهای چوبی در محل مشخصی در سطح استخر قرار می دهند تعداد قابهای چوبی ( شکل3) را باتوجه به تعداد ماهی آمور متغیر می باشد ( مساحت قابها 9-4 مترمربع می باشند ) . 

                             شکل 3 

میزان علوفه موردنیاز روزانه باتوجه به تعداد آمور موجود در استخر و وزن آنها محاسبه می شود . هر ماهی آمور می تواند روزانه معادل وزن خود و حتی بیشتر ، از علوفه تغذیه کند بنابراین به منظور رشد بیشتر بایستی علوفه کافی در اختیار قرار گیرد از هر 30-20 کیلوگرم علوفه میتوان 1 کیلوگرم گوشت را انتظار داشت . بنابراین جهت تغذیه روزانه ماهیان بمیزان 40 درصد وزن کل ماهیان آمور بایستی غذادهی روزانه انجام گیرد .

در پرورش ماهی رعایت اصول بهداشتی و پیشگیری از بروز آلودگی اهمیت زیادی دارد بعبارت دیگر پیشگیری همیشه بهتر و آسانتر و کم هزینه تر از درمان است چه بسا در پرورش ماهی درمان بعضی از بیماریها امکان پذیر نیست .

- رعایت تراکم مناسب ماهی ( 2 قطعه در هر مترمربع برای استخرهای ذخیره آب کشاورزی بتنی )  

- خارج کردن لجن کف بستر و ضدعفونی آن قبل از آبگیری 

- سالم بودن بچه ماهی و ضدعفونی آن با نمک طعام قبل از رهاسازی 

- استفاده از غذاهای مناسب و عاری از هر نوع آلودگی و فساد

- سالم و تمیز بودن آب ورودی

                                                    اداره کل شیلات خوزستان

                                                        معاونت آبزی پروری

                                                       اداره آموزش و ترویج