پرورش انبوه Dunaliella salina
مترجم: مریم حسینی نژاد کارشناس ارشد شیلات
Dunaliella یک جلبک سبزتک سلولی است که دو تاژک دارد.در حال حاضر دارای 29 گونه است که فرمهای مختلفی داشته ولی از هم قابل تشخیص می باشند. از نظر مورفولوژی شبیه کلامیدوموناس است با این تفاوت که Dunaliella دیوار سلولی ندارد.
Dunaliella اولین منبع تجاری پیشنهادی بتاکاروتن طبیعی و منبع بعدی گلیسرول است.بتاکاروتن ماده تشکیل دهنده ویتامین A است که منبعی عالی از ویتامین است زیرا حتی در غلظتهای بالا سمی نیست و خاصیت به دام انداختن آنتی اکسیدانت ها و رادیکالهای آزاد را دارد. همچنین به عنوان عامل جلوگیری کننده از سرطانها ظاهر می شود. خصوصاً سرطانهای مخاطی مانند سرطان ریه است.
همچنین پودر Dunaliellaخشک شده به عنوان مکمل غذایی جانوران استفاده می شود. شکل سلول در این جنس خیلی متغیر است. تخم مرغی شکل، کروی، استوانه ای، بیضی شکل، دوکی شکل شعاعی،گلابی شکل و متقارن الطرفین باتقارن پشتی یا شکمی و یا غیر متقارن است. سلولها در هر گونه ممکن است با تغییر شرایط تغییر شکل دهند. همچنین در صورت شرایط نا مساعد ،اندازه سلولها با شرایط رشد و شدت نور تغییر می کند.جنسهای Dunaliella دریایی هستند و شور پسندند و محدوده وسیعی ازpH را تحمل می کنند ( 11pH-1pH).
در حقیقت D.salina یکی از بیشترین ارگانسیم های یوکاریوتیک تحمل کننده شرایط محیطی است که محدوده بالایی از شوری دریا (3 تا 31 درصد) و محدوده ی دمایی از زیر ċ0 تا بالای ċ 38 را تحمل می کند.
گونه های Dunaliella معمولا در دریاچه های آب شور و در همه قسمتهای دنیا از نواحی گرمسیری تا قطبی دیده می شوند. گاهی روی آبها به رنگ نارنجی – قرمز دیده می شوند.
در D.salina شوری مناسب برای رشد بین 22- 18 درصد است .با توجه به اینکه شوری مناسب برای تولید کاروتنوئید بالای 27 درصد است.با جمع بندی این اطلاعات یک سیستم اپتیمم شوری برای بتاکاروتن در واحد حجم و زمان مشخص شد که تقریبا معادل 24 درصد است.
بیشترین محیط کشت استفاده شده برای پرورش، Modified Johnson است. البته این جلبک می تواند در مقیاس وسیع در دیگر محیط ها مثل محیط کشتGuillard f/2 و ASPو آبهای دریایی غنی هم رشد کند.
تولیدات تجاری D.salina در سیستم پرورشهای گسترده در استخرهای outdoor بدون حرکت و یا با تراکم بیشتر در کانالهای سیمانی دراز که هواده های paddlewheel دارند، انجام می شود.از آنجایی که Dunaliella به غلظت بالایی از شوری در محیط کشت احتیاج دارد، منبع آب شور می تواند تاثیر بزرگی بر اقتصاد تولید بگذارند.
اگرآب با شوری بالا به طور آزاد در دسترس باشد روش پرورشیextensive مناسب است و اگر متوسط شرایط آب و هوایی به این معنی باشد که دوره رشد سالیانه کوتاه است پس کشت متراکم مناسب است.
به نظر می رسد سیستم های پرورش بسته هزینه بالایی داشته باشد. مزایایی این سیستم ها در مقایسه با سیستم های پرورش بازکه فتو بیو راکتورهای لوله ای دارند این است که آلودگی گونه های دیگر Dunaliella و پروتوزوا می تواند به طور کامل زدوده شود همچنین شرایط رشد می تواند بهینه و به دقت کنترل شود و نتیجه آن تراکم های بالاتر سلول و محصولات بهتر کاروتنوئید در واحدحجم است. همچنین هزینه های برداشت را کاهش می دهد.
درسیستم های بسته نیاز به پمپ کردن برای گردش آب است. بر اساس مشاهدات بالا، برای پرورش Dunaliellaمحل انتخاب شده باید دارای شرایط ذیل باشد:
1- زمین مسطح و پهناور باشد.
2- منبع ارزان آب شور با شوری بالا در دسترس باشد همچنین آب با شوری پائین تر برای کنترل شوری و تبخیر وجود داشته باشد. نیاز آب برای جبران تبخیر نباید ناچیزشمرده شود. برای مثال یک حوضچه 5 هکتاری با عمق cm 20 دارای lit 106×2 آب است.اگر سرعت تبخیر cm/doy 1 در نظر گرفته شود،به 000/100 لیتر آب در یک روز برای جبران تبخیر نیاز دارد.
3- مکانی که انتخاب می شود باید جایی باشد که تعداد روزهای ابری در طول سال کم و متوسط درجه حرارت روزانه در بیشتر طول سال از ċ30 بیشتر باشد.
4- میزان بارندگی کم و روزهای محدودی دارای بارندگی باشد.5- مکان انتخاب شده باید جایی باشد که تا حد امکان از هر گونه منبع آلودگی دور باشد زیرا ممکن است روی رشد جلبک و یا جلبک تولید شده که باید با کیفیت بالا به غذا اضافه می شود تاثیر بگذارد.به این معنی که کارخانه ها نباید نزدیک فعالیتهای کشاورزی که از آفت کش ها وعلف کش ها استفاده می کنند ساخته شود.همچنین مکان انتخاب شده نباید نزدیک کارخانه های صنعتی باشد زیرا ممکن است فلزات سنگین را منتشرکنند.
اگرچه بتاکاروتن می تواند از دیگر منابع طبیعی مثل هویج ساخته و یا استخراج می شود ،اما D.salina هنوز قدیمی ترین و بهترین منبع طبیعی کاروتنوئیداست.
دست یابی به تراکم پائین جلبک وسایز کوچک، برداشت را دشوارتر و هزینه را بیشتر می کند به علاوه کاربرد بتاکاروتن در غذا یا افزودنی درخوراک و مکمل غذایی به این معنی است که به محصول با کیفیت بالا نیاز است. پس باید دقت زیادی درعصاره گیری ومراحل فرموله کردن انجام شود.