تقسیم بندی اکولوژیکی ماهیان خلیج فارس و دریای عمان
تهیه کننده : نوری دانش مهر - کارشناس مسئول آموزش و ترویج شیلات خوزستان
1- ماهیان پلازیک یا سطح زی
این دسته از ماهیان اغلب در منطقه اقیانوسیه یا Oecinic زیست می کنند . تخم های آنها بصورت پلانکتون موقت هستند ] مزوپلانکتونیک [ و تخم های خود را در دریا رها می نمایند که درصدی از تخم ها مورد غذای دیگر ماهیان قرار می گیرد و مقداری هم به بچه ماهی تبدیل می گردد . این ماهیان بدنی دوکی شکل دارند و بعضاً کمی بدن گرد دارند که از دو پهلو به هم فشرده شده است در واقع هیدرودینامیکی هستند ( کمترین اصتحکاک را با آب ایجاد می کند ) این ماهیان با کف کاری ندارند و گاهی اوقات به منظور تغذیه ممکن است به بستر بردند ، این ماهیان به دو گروه تقسیم می شوند .
الف) ماهیان مهاجر سطح زی ریز ( مانند : ساردین ماهیان ( Clupeidae ) یا حشینه و موتو ماهیان Ergraulidae
ب) گیدر Tunuus albacaves ، هور سقطی Ketsuwanus ، زرده Euthynus saffinis ، هوور Thannus tonggol ، بچه زرده Axisthazard ، شیرماهی Scomboaro morus commevson ، قباد S.guttatus ، ماهی بادبانی Histrio photidae ، کوسه ماهیان Selaguidae .
2- ماهیان میان زی Mezoeic
این ماهیان در میانه آب زندگی می کنند و اغلب تا نزدیکی کف دریا هم دیده شده اند ، پشت تیره و شکم نقره ای دارند ، بدن آنها بیشتر از تیغ های درشت پوشیده شده است و این ماهیان در مراکز سخره ای خط و خال رنگی پیدا می کنند ، اغلب به نزدیکی های ساحل هم می آیند و بطور کلی محدوده زیست آنها از
اعماق 100-5 متر می باشد ، این ماهیان بزرگترین حجم صید را در خلیج فارس و دریای عمان را به خود اختصاص می دهند .
ماهیان میان زی به سه دسته تقسیم می شوند :
الف) ماهیان میان زی ریز
ب) ماهیان میان زی درشت
ج) ماهیان میان زی صخره های مرجانی ( زینتی )
ماهیان میان زی ریز Mesopelagic neriticpishes
این دسته از ماهیان شامل : فانوس ماهیان Mycthephidae یا منور ماهیان که در اعماق بین 150-100
متر زندگی می کنند شبها تا سطح 10 متری آب دریا بالا می آیند . بین 5/2-2 سانتیمتر طول دارند ، فلسهای فسفری مانند دارند و در صورت حضور آنها در سطح دریا مثل این است که در سطح آب دریا جیوه ریخته باشند . ذخایر آن در دریای عمان 10 میلیون قطعه تخمین زده شده است ( دکتر کیوان ) .
ماهیان میان زی درشت : شامل
سنگسر ماهیان Pomada sidae ، شانک ماهیان Sparidae
بچه سنگسر ماهیان ، هامور ماهیان ، سرخو ماهیان ، شوریده ماهیان و ...
ماهیان جزایر مرجانی :
این دسته از ماهیان در درجه حرارتهای بالای 21 درجه آبهای روشن و زلال با اکسیژن بالا در
صخره های مرجانی زندگی می کنند و معمولاً از عمق 50 متر پایین تر نمی روند گرچه نمونه هایی از آنها متعلق به 150 متری هستند . یک نمونه قابل استحصال تجاری آنها طوطی ماهیان می باشند Parrot fish .
3- ماهیان بنتیک یا کف زی Bentic :
این ماهیان در کف دریا زندگی می کنند بدن آنها از پهلو به پهلو مثل کفشک ماهیان Psetodide یا از پشت به شکم فشرده شده اند . در ماهیانی که از پهلو به پهلو فشرده شده اند چشمان در یک طرف می باشند و چشم چپ آنها در بالای چشم دیگر قرار دارد ، در کف خوابیده و خود را استتار می کنند این ماهیان از ماهیان میان زی مختلف که در بالای سرشان حرکت می کنند و یا از سخت پوستان و نرم تنان تغذیه می نمایند .
4- ماهیانی که بین پلاژیک و مزوئیک زندگی می کنند Polagic – Neritic Mezoic.f
مهمترین تیره آن در خلیج فارس گیش ماهیان Carangide می باشد که در سطح زندگی و برای تغذیه
به قسمت میانی می روند مهمترین این گروه حلوا سیاه می باشد . صید این ماهیان با صید ترال براحتی میسر می گردد .
5- ماهیان منطقه کرانه ای Litoraly :
این دسته از ماهیان در ساحل زندگی می کنند و تغییرات شوری و دما و گل آلوده شدن و امواج را به راحتی تحمل می کنند و دو دسته هستند :
- یک دسته ساکنان دائمی منطقه لاتورال
- یک دسته ساکنان غیردائمی منطقه لاتورال که فقط جهت تخم ریزی به این منطقه می آیند و به ماهیان مهاجر کرانه ای هم معروف هستند که شش ماه از سال در کرانه و 6 ماه دیگر را برای تخم ریزی به مناطق عمیق تر مهاجرت می نمایند . این ماهیان در حلق خود فیلتر دارند و برجستگیهای کمان آبششی آنها gillraker دارای سنگدان هستند و مواد لجنی را که بلع می کنند از این فیلترها عبور می دهند که مواد غذایی را از آن می گیرند . مهمترین این گروه راشکو ماهیان Polxne midae می باشد . دیگر گونه های مهم شامل :
- کفال ماهیان Mugillidae
- حلوا ماهیان Pomadasidae
- شگ ماهیان Clupeidae
6- ماهیان منطقه اینتر تایدال ( منطقه بین جزر و مدی ) intertidal :
Piadramous در واقع معنی تردد و رفت و آمد می دهد و مهاجرین حقیقی بین آب و دریا و آب شیرین را می گویند و به سه دسته تقسیم می شوند .
الف) Anadramous یعنی بالا رونده : به ماهیانی اطلاق می گردد که از دریا به سمت رودخانه های آب شیرین مهاجرت می کنند .
ب) Catadramous یعنی پایین رونده : به ماهیانی اطلاق می گردد که از رودخانه به سمت دریا مهاجرت
می نمایند .
ج) Amphi dramous یعنی مهاجرت از بالا به پایین و به ماهیانی اطلاق می گردد که از آب شیرین به دریا و به عکس مهاجرت می کنند .